اثر تیمارهای مختلف پرایمینگ بذر بر بهبود جوانه زنی بذر گیاهان کود سبز یکساله زمستانه تحت شرایط تنش سرما

به منظور بررسی اثر تیمارهای مختلف پرایمینگ بذر بر بهبود جوانه زنی بذر گیاهان کود سبز یکساله زمستانه تحت شرایط تنش سرما، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد در سال 1392-1391 برای سه گیاه کود سبز (نخود فرنگی، یونجه یکساله و ماشک گل خوشه ای) اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل انواع تیمارهای پرایمینگ (هیدرو پرایم، هالو پرایم، اسمو پرایم و عدم پرایم (شاهد)) و پنج سطح دما (3، 6، 9، 12 و 15 درجه سانتی گراد) بودند. صفات اندازه گیری شده شامل سرعت جوانه زنی، درصد جوانه زنی، میانگین زمان جوانه زنی، ضریب سرعت جوانه زنی، جوانه زنی نسبی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، طول گیاهچه، ضریب آلومتری، وزن تر ریشه چه، وزن تر ساقه چه، وزن تر گیاهچه، وزن خشک ریشه چه، وزن خشک ساقه چه، وزن خشک گیاهچه، شاخص های ویگور، مقدار پرولین، میزان پروتئین محلول، میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز و میزان فعالیت آنزیم کاتالاز بودند. نتایج نشان داد که تیمار هیدروپرایم در هر سه گیاه کود سبز سرعت جوانه زنی را تحت تنش سرما بهبود بخشید. علاوه بر این، تیمارهای هیدروپرایم و هالوپرایم باعث بهبود درصد جوانه زنی بذور نخود فرنگی و یونجه یکساله شدند. با کاهش دما تیمارهای مختلف پرایمینگ بر طول ریشه چه و ساقه¬چه گیاه نخود فرنگی تأثیری نداشتند در حالی که، طول ریشه چه تحت تیمار هیدروپرایم در گیاه یونجه یکساله و طول ساقه چه تحت تیمار هالوپرایم در گیاه ماشک گل خوشه ای بهبود یافت. در گیاهچه نخود فرنگی تیمار هالوپرایم وزن خشک ساقه چه و تیمارهای هیدروپرایم و هالوپرایم وزن خشک ریشه¬چه را افزایش دادند. این در حالی است که کلیه ¬ی تیمارهای پرایمینگ باعث بهبود وزن خشک ریشه چه در گیاه یونجه یکساله شدند در صورتی ¬که در رابطه با وزن خشک ساقه¬چه تیمار اسموپرایم بیشترین اثر را داشت. با کاهش دما وزن خشک ساقه چه و ریشه¬چه تحت تیمار هالوپرایم در گیاه ماشک گل خوشه¬ای افزایش یافت، در حالی که تیمار اسموپرایم وزن خشک ریشه¬چه را بهبود بخشید و وزن خشک ساقه چه را کاهش داد. کلیه ی تیمارها در گیاهان مورد مطالعه مقدار پرولین تحت تنش را افزایش دادند. با کاهش دما میزان فعالیت آنزیم کاتالاز و گایاکول پراکسیداز در گیاه نخود¬فرنگی تحت کلیه ی تیمارهای پرایمینگ افزایش یافت. در گیاه ماشک گل خوشه ای برخلاف یونجه یکساله تیمارهای هیدروپرایم و هالوپرایم باعث افزایش میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز شدند. علاوه بر این، تیمار اسموپرایم که در هر دو گیاه یونجه یکساله و ماشک گل خوشه¬ای بر میزان فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز تأثیری نداشت موجب افزایش میزان فعالیت آنزیم کاتالاز در هر دو گیاه گردید. به طور کلی نتیجه گیری می شود پرایمینگ بذور نخود فرنگی و ماشک گل خوشه ای با آب مقطر و نیترات پتاسیم و پرایمینگ بذور یونجه یکساله با آب مقطر باعث بهبود سرعت جوانه زنی بذور این گیاهان در دمای پایین می گردند و امکان استقرار و رشد بهتر این گیاهان تحت شرایط تنش سرما را فراهم می نماید که این امر می تواند در افزایش پتانسیل تناوبی این گیاهان به عنوان کود سبز در مناطق معتدل و سرد کشور مفید باشد.